Nepal | Katmandu rehberi

Nepal’e 27 Ekim 2022 günü geldik. Nepal’e havayoluyla geliyorsanız tek uluslararası havalimanı Katmandu’da olduğundan ilk ve son olarak göreceğiniz yer Katmandu şehri olacak.

Katmandu, 1.5 milyon nüfusuyla Nepal’in en büyük şehri ve başkenti. Nepal kırsalı, dağları, köyleri ne kadar dünyadan uzak sessiz sakinse başkent Katmandu da bir o kadar gürültülü, keşmekeşli ve hareketli.

Biz Nepal’e daha önce 2013 yılında gelmiştik. 10 günlük bir Hindistan-Nepal turuydu, 3 günü Nepal’de Katmandu’da geçiyordu. Aklımızda sadece Hindistan’a benzer, rengarenk, tütsülü-dumanlı mistik bir şehir kalmış. Bu kez ise derinlemesine görmek istedik bu güzel ülkeyi ve 3 aylık bir plan yaptık. Bu kadar uzun planlamamızın ana sebebi Himalayaları keşfetmek, bunun için uzuuun yürüyüşler yapmak istememizdi. Bazı olaylar silsilesi ile gezimizi kısaltmak zorunda kaldık (1.5 ay). Bir gün tekrar bu ülkeye döneceğiz artık mecbur. Bu arada her ülkenin bir turizm sloganı vardır ya, Nepal’inki: “Once is not enough”. Sahiden de öyle, en azından bizim için Nepal’in hakkı üçtür gibi görünüyor 🙂

Havalimanı

Katmandu Havalimanı Tribhuvan International Airport dış ve iç hat uçuşlarının yapıldığı yer. Tarihi ve turistik bölgeye 5-6 km uzaklıkta bulunan küçük ve düzenli bir havalimanı. Nepal, Hint vatandaşları haricinde bütün dünyaya tek tip Kapıda Vize uyguluyor. Yani gitmeden önce yapmanız gereken bir şey yok, tek ihtiyacınız olan en az 6 ay geçerliliği olan bir pasaport.

Uçaktan inip valizlerinizi aldıktan sonra pasaport alanına gidip vizenizi alıyorsunuz. Şu aşamalardan oluşuyor:
1- Online başvuru: Nepal devlet sitesinden form doldurup vize başvurusu yapıyorsunuz. Başvuruda geldiğiniz uçuş bilgileri soruluyor (biletinizi atmayın), kalacağınız yer soruluyor (sallayabilirsiniz). Biz havalimanındaki kiosklardan yaptık ve fotoğrafını çektik. Telefonunuzdan havalimanının wifi’ına bağlanıp aynı siteye girerek de yapabilirsiniz. Bu formda ne sürelik vize istediğinizi de belirtiyorsunuz. 3 seçenek var: 15 gün (30 dolar), 30 gün (50 dolar), 90 gün (125 dolar)
2- Vezneye gidip başvuru formunuzun fotoğrafını gösterip vize ücretini yatırıyorsunuz.
3- Elinizdeki form, ödeme dekontu ve pasaportunuzla pasaport memuruna gidiyorsunuz, pasaportunuza vize basılıyor ve geçiyorsunuz.
Toplam yarım saat kadar sürüyor bu işlemlerin tamamı.

Havalimanında döviz büroları bulunuyor. Burada sadece az bir miktar para bozdurmak mantıklı (komisyon alınıyor). Nepal’de Nepal Rupisi (NPR) kullanılıyor, biz oradayken 1 dolar yaklaşık 130 NPR idi.

Havalimanından çıkmadan ücretsiz wifi’ın nimetlerinden faydalanıp son kez internette bakmanız gereken hostel, cafe vb şeylere bakabilirsiniz.

Havalimanından çıktığınız anda taksiciler ve otel/hostel elemanları etrafınızı sarıp nereye gidiyorsunuz diye üzerinize üşüşüyor. Thamel’e gidiyorsanız havalimanı taksisi 800 NPR istiyor (pazarlıksız sabit fiyat). Dış hat binasından çıkıp sola yürüyüp yola çıkarsanız buradan geçen taksilerle pazarlık yapabilirsiniz, yaklaşık 500 NPR civarına anlaşılabilir. Nepal’de taksilerde taksimetre yok ama ortalama söylenen bir fiyat var: kilometre başına 1 dolar, pazarlıkla kilometre başına 100 NPR civarına düşürülebiliyor. Taksilerle her zaman binmeden önce fiyatta anlaşmak gerekiyor.

Biz Thamel civarında bir hostele yerleşmek istiyorduk ama yerleri görmeden de rezervasyon yapmak istememiştik. O yüzden gideceğimiz net bir yer yoktu. Sabah çok erkendi, acelemiz de yoktu. O yüzden havalimanındaki turizm ofisine otobüsleri sorduk, çok uzak değilmiş. Havalimanından çıkıp soldan anayola devam edince 10 dakika mesafede Sinamangal sokağı var, oradan Thamel’e giden halk otobüsleri geçiyor. (Mapsme’den Sinamangal otobüs durağını bulabilirsiniz). Thamel’e otobüs kişi başı 30 NPR, yarım saat kadar sürüyor.

Özetle Nepal’de taksi pahalı, otobüs ise çok ucuz. Kalkış zamanını beklemezseniz zaman olarak aralarında pek fark yok çünkü taksi de aynı trafiğe girip kitlenip kalıyor otobüs de. Şehiriçi otobüs fiyatlandırması mesafeye göre 20-50 NPR arasında değişiyor.

Katmandu Vadisi

Katmandu coğrafi olarak Nepal’in ortasında, Himalayalarla çevrili çanak şeklindeki Katmandu Vadisi’nde bulunuyor. Rakımı 1400 m, yani etrafındaki dev dağların arasında oldukça alçakta kalıyor ve iklimi yumuşak. Arkeolojik buluntulara göre Katmandu Vadisi’nin tarih öncesinde büyük bir göl olduğu kesin, hatta güncel uydu görüntülerinden bile anlaşılabiliyor. Mitolojik hikayesi de göle referans veriyor:

Bodhisattva (Budizm-aydınlanmış olan) Manjushri inzivasında bir vizyonunda dev bir lotus (nilüfer) çiçeği üzerine ışık düştüğünü görür. Dev lotusu arar ve Katmandu gölünün ortasında bulur. Manjushri kılıcıyla göle bir kesik atar, göl yarılır ve suyu çekilir. Gölden geriye vadi kalır, dev lotus ise bir stupaya dönüşür. Katmandu Vadisi ve Swayambhunath Tapınağı’nın hikayesi işte böyle.

670 km²‘lik vadide Katmandu şehriyle beraber Bhaktapur ve Lalitpur/Patan şehirleri de bulunuyor. Nepal’in neredeyse tüm kültürel mirası Katmandu Vadisi’nde toplanmış. Bunların yedisi UNESCO Kültür Mirası listesinde yer alıyor:

• Katmandu Durbar Meydanı
• Bhaktapur Durbar Meydanı
• Patan Durbar Meydanı
• Boudhanath Tapınağı (Katmandu)
• Pashupatinath Tapınağı (Katmandu)
• Swayambhunath Tapınağı (Katmandu)
• Changu Narayan Tapınağı (Bhaktapur)

Bhaktapur ve Patan şehirleri daha çok günübirlik şekilde geziliyor. Yani Katmandu’da bir yere yerleşip etrafını buradan gezmek daha mantıklı denebilir. Biz her ikisini de önceki gelişimizde gördüğümüzden tekrar gitmek istemedik. Katmandu Vadisi’ndeki üç Durbar meydanı birbirine epey benziyor bu arada.

Katmandu Vadisi’ni yukarıdan görebildiğiniz en popüler yer Nagarkot tepesi. Buraya otobüsle ya da Katmandu’dan 3 günlük bir yürüyüşle gidebiliyorsunuz. Uzun yürüyüşlere hazırlık için sıklıkla tercih edilen bir yürüyüş bu.

Katmandu şehrine tepeden bakmak için şehiriçi bir seçenek de Kopan Manastırı. Boudha mahallesinden 2 saatlik bir yürüyüşle tepedeki Kopan semtine çıkılıyor (ya da otobüsle). Yalnız önce manastırın durumunu öğrenmekte fayda var, biz gittiğimizde içeri giremedik sadece şehri yukarıdan görmekle yetindik. Burada bulunan büyük Kopan Manastırı (Budist) Kasım-Aralık aylarında eğitim nedeniyle ziyarete kapalıymış. Bu arada bu eğitimlere yabancıların ilgisi yoğun, siz de kaydolup burada yatılı olarak iki ay eğitim alabiliyorsunuz.

Thamel

Katmandu’da Durbar Meydanı’na yakın turist bölgesi Thamel. Bu isimli bir cadde var aslında ama sadece o cadde değil etrafındaki bölgenin tamamına Thamel deniyor. Burası Katmandu’ya gelen tüm turistlerin o ya da bu şekilde geldiği bir bölge ve bizce Katmandu’da konaklamak için en uygun yer. Oldukça kalabalık ve gürültülü bir bölge olması buranın eksisi ama çok sayıda farklı bütçelere uygun hostel, restoran, cafe’nin ve tüm tur/yürüyüş firmalarının, outdoor ekipmanı dükkanının, çamaşırhanelerin ve turistik hediyelikçilerin bir arada bulunduğu bir bölge olması açısından Katmandu’daki günlerinizi kolaylaştırıyor burada kalmak.

Katmandu’da ilk seferinde bir hafta kaldık. Bu sürenin iki gününü gezmeyle, iki üç gününü yürüyüşler için gerekli ihtiyaçlar ve ayarlamaları yapmakla, kalanını da hastalıktan iyileşmeye çalışmakla geçirdik. Katmandu’ya gider gitmez grip gibi birşey olduk, şehrin aşırı hava kirliliği de üzerine eklenince toparlamamız baya uzun sürdü. Nepalliler Katmandu şehrinde çoğunlukla maskeyle dolaşıyor (Covid’den bağımsız), biz de ikinci günümüzde sebebini anladık ve sokakta hep maske taktık.

Konaklama

Biz Katmandu’ya vardığımızda herhangi bir hostel rezervasyonu yapmamıştık. Erken saatte Thamel‘e gidip internetten bulduğumuz bir çok hostele baktık. Beğendiklerimizin bazılarında yer yoktu, bazılarının ise internetteki fotoğrafları ve yorumlarıyla alakası yoktu. Ekim-Kasım ve Mart-Nisan ayları Nepal’in en yüksek sezonu, sebebi ise tabii ki dağ yürüyüşleri ve tırmanışları için elverişli hava koşulları. Yüksek sezonda rezervasyon olmadan oda bulamama gibi bir sorun yaşıyorsunuz doğal olarak, ama biz yine de emin olamadığımız yerlerde doğrudan kapıdan gitmeyi ve kendimiz görerek yer tutmayı tercih ediyoruz. En kötü istediğiniz yerde değil başka bir yerde bir-iki gün kalıp istediğiniz hostelde oda boşalmasını beklemeniz gerekir ki Katmandu’da sirkülasyon çok olduğundan en fazla bir-iki güne istediğiniz yere geçebilirsiniz.

Birkaç saat dolandıktan sonra Thamel’de Andes House adında bir hostelde özel banyolu iki kişilik bir oda tuttuk. 15 dolar, kahvaltı dahil. Çok merkezi bir yerde olmasına rağmen sokağın gürültüsünden uzaktı, kahvaltı dahil olması süperdi, çoğunlukla sıcak su vardı, birinci katta kaldığımız oda da fena değildi. Mutfağı yok. Dorm (koğuş) tipi hostellerde çok daha uygun fiyatlar var bu arada, ama özel oda ve kahvaltı dahil olarak fiyatlar genellikle bundan daha pahalı oluyor. Andes House’ta 1 hafta kaldık.

Katmandu’dan yürüyüşlere ve Pokhara’ya gittikten sonra ikinci defa Katmandu’ya döndüğümüzde konaklamak için Boudha mahallesini tercih ettik ve Ananda Tree House isimli bir yerde 3 gün kaldık. Hostelin girişinde güzel bir kafe var kendi işlettikleri ve çok güzel kahvaltılar çıkarıyor. Oda ve konum olaraksa çok iyi bir seçenek değil bizce. Katmandu’da konaklanacak en mantıklı yer ne olursa olsun Thamel mahallesi diye düşünüyoruz.

Bu arada Pokhara yazımıza göz atmak isterseniz buradan buyrun:

Nepal | Sakin şehir Pokhara

Para işleri

Nepal’de para işleri biraz karışık. Öncelikle: çok merkezi yerler haricinde neredeyse hiçbir yerde kart geçmiyor, sadece nakit. Çok uzun bir seyahat planlamıyorsanız en iyisi yanınızda nakit dolarla gitmek ve orada ihtiyaç oldukça bozdurmak, sebebini şöyle anlatalım:

ATM’lerin çoğu yabancı kartlara hata veriyor, her seferinde en az 5-6 ATM‘de denemeniz gerekiyor. ATM’lerde tek seferde çekim limiti 10 bin – 35 bin NPR arası, sadece bir banka 40 bine kadar çektiriyor. Her çekimde 400 NPR civarında da bir komisyon kesiliyor. Her ülkede çekim limiti ve banka komisyonu oluyor ama Nepal’de hem limit düşük hem de sadece NPR çekebiliyorsunuz, dolar çekemiyorsunuz. Dolayısıyla hem Nepal bankasından hem Türkiye bankasından komisyon yediğiniz yetmiyor gibi bir de Türkiye’deki bankanız euro ve dolar haricindeki tüm para birimlerini TL hesabınızdan çekmek istediği için bir de düşük kur çevriminden gol yiyorsunuz.

Thamel’de çok sayıda döviz bürosu bulunuyor, onun dışındaki bölgelerde rahat bulunmuyor. Döviz bürolarında komisyon ödeme yok, onun yerine kur bir tık düşük veriliyor. Bu arada büyük alışverişlerde ya da konaklama benzeri işlerde dolarla da ödeme alınıyor ama tavsiye etmeyiz, NPR olarak her zaman daha uygun olur.

Yeme-içme

Thamel’de bolca cafe ve restoran var. Nepal’de zincir kahveci olan Himalayan Java turistler arasında popüler. Modern tasarımlı bir yer, Starbucks’ı andırıyor. Bu arada Nepal’de Starbucks, Mc Donalds, Pizza Hut vb uluslararası zincirlerin hiçbiri bulunmuyor. Himalayan Java’nın kahveleri ve kahvaltıları çok güzel, wifi da var ama fiyatları Nepal’deki genel fiyatların neredeyse 3 katı. İlk gittiğimiz gün henüz fiyatlara alışmamışken bir kez gittik, bir daha da gitmedik 🙂

Thamel’deki iyi kahveciler Himalayan Arabic Coffee ve Mona. İyi filtre kahve 100-140 NPR civarında oluyor. Nepal’de 100 NPR’nin altına gerçek kahve yok. Menüde kahve yazıyorsa genelde granül kahve oluyor, gerçek kahve “organic coffee” olarak yazılıyor. Himalayan Arabic Coffee özellikle sevimli bir sokak arasında, ücretsiz wifi’ı da var, burada gerektiğinde uzun saatler geçirebilirsiniz.

Nepal’de çok özel bir mutfak kültürü bulunmuyor. Sokak yemekleri çok fazla yok (atıştırmalık şeklinde ufak tefek şeyler dışında). Yemekler Hint, Çin ve Tibet mutfaklarından devşirilme basit yemekler genelde. Pilav, noodle, çorbalar, sebzeli-etli curry (türlü), mo:mo (mantı). Nepali Thali Set ya da daha çok bilinen adıyla Dal-Bhat (mercimek-pilav) en popüler Nepal yemeği, ki o bile bir Hint tabağı aslında. Turist olarak gidilen ülkede dışarıda yenen çok çeşit yemek görmeyebilirsiniz, ama evlerde yapıldığını varsayarsınız. Nepal’de ilginç bir şekilde bu yok, evde ne yediklerini sorduğumuzda da çoğunlukla dal-bhat, pilav ve curry cevaplarını aldık.

Tibet mutfağından Thukpa (kalın noodle çorbası) ve Laphing (yine bir çeşit pirinç noddle), Hint mutfağından sokak yemeği olarak gelen Samosa (puf böreği gibi bir hamur kızartma), Pan Puri (kızarmış hamur topları içini doldurma), Lassi (meyveli yoğurt içeceği) gibi gıdalar da Nepal’de bol bol tüketiliyor.

Thamel’de bu yiyeceklerin hepsini bulabileceğiniz restoranlar ve pizza, makarna, a la carte enternasyonal tabaklar çıkaran restoranlar bulunuyor. Yemekler genel olarak uygun fiyatlı, özellikle yerel yemekler. Yerel bir restoranda kişi başı 250-350 NPR’ye doyuyorsunuz. Enternasyonal yemekler daha pahalı (örneğin pizza 500 NPR civarı). En pahalı şey garip ama bira (marketlerde 250-350 NPR, mekanlarda 600-700 NPR), yüksek alkollü içkiler bile daha ucuz.

Tandoori yazan restoranlar odun fırını olan, lavaş ekmek ve çeşitli yerel curry’ler yapan yerler, fiyatları çok ucuz oluyor genelde. Restoranlarda yiyeceklerinizi kağıda yazıp sipariş veriyorsunuz, o kağıtlar sonra da adisyon olarak kullanılıyor. Kızarmış pilav, mercimek, kuru fasülye, patates yemeği yiyecekleri ortaya istiyorsunuz, yanına da Naan denen lavaş benzeri ekmek isteyip yiyorsunuz. Dal-Bhat farklı sadece. Dal-Bhat mercimek çorbası, pilav, sebze ya da tavuklu curry, haşlanmış ot ve turşudan oluşan bir kişilik bir tepsi. Bittiği zaman doyana kadar tekrar isteyebiliyorsunuz (genelde siz istemeden soruyorlar).

Thamel’de aklımızda kalan iki restoranın birisi Lumbini Tandoori idi, diğeri de Yangling Tibetan Restaurant. İkincisinin de sarımsak çorbası baya güzeldi.

Alışveriş

Thamel’de Hint işi kıyafetler, örtüler, Hindu ve Budist bibloları, dua tekerleri, resimler, ıvır zıvır hediyelikler satan bolca dükkan var. Pazarlık yapmak gerekiyor ama bizce internetteki “10’da 1’i fiyatına aldım, 100 istedi 20’ye aldım” gibi şeylerin gerçekliği yok. Yani eskiden belki, ama şu an değil. Pazarlık sizin becerinize kalmış ama çok alakasız bir fiyat teklif ederseniz zaten satıcının hiç ilgilenmediğini görüyorsunuz. Bu arada Thamel‘deki fiyatlar örneğin Boudha’dakinin 1.5 katı civarında, dolayısıyla daha fazla pazarlık yapmanız gerekiyor.

Gündelik ihtiyaçlar içinse Thamel’den biraz uzaklaşarak alışveriş yapmak en doğrusu. Thamel’den Durbar meydanına giden yolda Asan Tol denen yer ara sokaklarla beraber kuru ya da taze gıda, temizlik malzemesi gibi alışverişler için en uygun yer. Burada toptan tuvalet kağıdı, kuru gıda vs satan dükkanlarda Thamel’in 5’te biri fiyatına alışveriş yapabilirsiniz. Biz bisküvi, konserve, sabun, tuvalet kağıdı, ekmek gibi ihtiyaçlarımızı buradan aldık.

Elektrik, elektronik ihtiyaçlar için ise Durbar’ın solundan devam edip New Road caddesini bulun. Bu caddenin sonunda ara sokaklarda bolca elektrik, elektronikçi pasajları var. Biz buraya priz adaptörü için gittik.

Nepal’de C ve D tipi prizler kullanılıyor. C tipi bizimki, iki yuvarlak giriş. D tipi de üçgen şeklinde üç yuvarlak giriş olan (Hint tipi). Ama bizim C tipi fişler buradaki prizlere göre bir iki milimetre daha ince olduğundan prizde boşluklu kalıyor ve alttan desteklemedikçe durmuyor. Bu New Road’daki pasajlarda 5 usb çıkışlı C tipi adaptör satılıyor, bizim Nepal’de aldığımız en mantıklı şey bu oldu 🙂 Hem prizde doğru düzgün duran bir fiş oldu hem de tek prizden 5 ayrı cihazı şarj edebildik, ki bu çok önemli. Şehirdeki hosteller dışında dağda kaldığınız yerde orada ya tek priz oluyor ya da hiç olmuyor, ortak alanda şarj etmeniz gerekiyor. Ortak alanda şarj paralıysa kullandığınız priz başına ücret ödüyorsunuz.

Sim kart ve internet

Katmandu’da hosteller ve cafelerde bedava wifi kolaylıkla bulunuyor ama uzun kalınıyorsa sim kart almakta fayda var. Yürüyüşe dağlara gidildiğinde buralardaki hostellerde çoğunlukla wifi hizmetinden paralı olarak yararlanılabiliyor, ama bunlar da stabil değil, bir oluyor bir olmuyor.

Nepal’de 3 operatör var: Ncell, NTC ve Smart. Smart daha yeni ve az kapsama alanı olduğundan konu dışı. Genelde herkes daha iyi internet hızı ve daha ucuz olduğundan Ncell öneriyor ama trekkinglerde kırsalda Ncell tamamen kapsama alanı dışında kalıyor. NTC genel olarak kırsallarda daha iyi. Manaslu ve Annapurna bölgesinde Ncell hiç çekmezken birkaç yer haricinde NTC hep çekiyordu (ama oldukça zayıf).

Thamel’de Ncell sim kart ve internet paketleri bakkallar dahil birçok dükkandan alınabiliyor, ama bakkal telefon kılıfçısı vs değil de üzerinde Ncell tabelası olan resmi mağazalardan alırsanız daha ucuza geliyor. Biz Ncell sim kartını 200 NRP’ye, 1 ay 20 GB’lık internet paketini 600 NPR’ye aldık.

Kırsalda kullanmak için NTC de aldık. NTC’nin Thamel’de resmi dükkanı yok (devlet operatörü), turistler arasında çok tercih edilmediğinden bakkal vb yerlerde de bulmak Ncell kadar kolay değil. Sora sora en son Thamel’de alakasız bir bakkalın sattığını öğrendik. Sim kartı 250 NPR’ye aldık. Sonra kazı kazan gibi olan belirli bir para yükleyen kartlar alıyorsunuz, bunları yükleyip toplam kredinizle paket seçiyorsunuz falan, biraz karışık. 300 NPR yükletip 1 ay 2 GB’lık bir paket aldık. NTC’yi sadece kırsalda zorunlu iletişim için mesajlaşma vs şeklinde kullandık.

Outdoor ekipmanları

Nepal’in ana gelir kaynağı turizm, özelinde de trekking ve dağcılık turizmi. Dünyada tek denebilir bu açıdan. Hal böyle olunca ülkede çok büyük bir outdoor ekipman piyasası var. Nepal’in yerli üretim bir markası, ya da outdoor dükkanı yok. Bizim Nepalli sandığımız meşhur outdoor firmalarının hepsi yabancı çıktı örneğin: Sherpa (Avusturalya), Kathmandu (Yeni Zellanda), Black Yak (Kore). Bunların hepsinin ve daha fazlasının (The North Face, Columbia, Mountain Hardware gibi) Katmandu’da Thamel’de mağazaları bulunuyor. Bunlar haricinde de etrafta göreceğiniz tüm outdoor mağazaları taklit ürünler satıyor.

Ama taklit diyip geçmemek gerekiyor, ki zaten geçecek durumumuz da yok malum. Bu arada bu taklitler orijinal diye satılmıyor, herkes biliyor taklit olduğunu zaten satıcı da söylüyor Chinese fake, Nepali fake vs diye. Çin taklitleri daha kaliteli olarak söyleniyor. Nepal’de epey iyi kalite taklitler satılıyor ve bu kadar çok çeşitli outdoor ürününü bir arada görünce insanın ister istemez ilgisini çekiyor 🙂 Ayakkabı, sırtçantası gibi bozulduğunda insanı yarı yolda bırakacak ya da örneğin dağcılık ekipmanı gibi bozulması hayati tehlikeye yol açacak ürünler haricinde bizce diğer herşeye ihtiyacınız varsa bir şans verebilirsiniz.

Thamel’de yüzlerce outdoor mağazası var. Yol üstündeki mağazalarda fiyatlar daha fazla ama pazarlığa açık. Giyim haricindeki ekipmanlar için Amrit Marg‘da Earth House Hostel’in karşısındaki küçük outdoor dükkanı en uygun fiyatları bulduğumuz yerdi. Burada pazarlık yok, ama fiyatları diğer dükkanların neredeyse yarısı. 550 NPR’ye kamp ocağı gazı, 850 NPR’ye buz kramponu aldık.

Yol üstü dükkanların dışında depo gibi herşeyin yığılı olduğu, diğer mağazaların da toptan malzeme aldığı dükkanlar var, bunları bulmak biraz daha zor. Biz bunlardan iki tanesine denk geldik.

Birisi Kalla Pather Trekking Store: Bir binanın üçüncü katındaki bu yer (Mapsme’den bu isimle bulabilirsiniz) sadece mont, pantolon vb outdoor giyim satıyor. Fiyatları yol üstü dükkanlarının yarısı, sabit fiyat, pazarlık yapılmıyor genelde. Dükkan hınca hınç insan dolu ama biz hiç turist görmedik. Herkes mont yığınları içinde karıştırıp birşeyler bulup alıp gidiyor.

Bizim çok düşük derecelere uygun montumuz yoktu. Türkiye’de zaten bu kadar sıcak tutacak kaz tüyü montlar satılmıyor. Bir şekilde bulduklarımız da aşırı yüksek fiyatlarda idi. Bu Kalla Pather Store’dan 4000 NPR’ye (30 dolar) kaz tüyü şişme mont aldık. No name bir marka, Mountain Blackstone diye birşey, üstünde -30 derece yazıyor. Nepal’deki yürüyüşlerde idare etse yeter diye düşündük ama çok iyi çıktılar daha baya kullanırız sanırım. Kaz tüyü mont ve uyku tulumları alırken iyi olup olmadığını anlamak için ağırlığına ve ne kadar sıkışıp ne kadar genleştiğine bakıyoruz. Sentetik dolgular daha ağır oluyor, aldığınız ürün hafif olmalı. Sıkıştırınca küçücük olmalı, bıraktığınız zaman da çok şişmeli. İki tane kaz tüyü mont aldık, bir de şorta çevrilebilen ince pantolon (çakma The North Face) almıştık onu hediye ettiler. Pantolon çok uyduruk görünmesine rağmen o da sağlam çıktı hala iş görüyor.

Diğerine ise tesadüfen gönderildik. Bu Amrit Marg’daki ucuz outdoor dükkanında sırtçantası sormuştuk. Kendilerinde yoktu ama o esnada dükkana tedarikçi depodan birisi geldi, orada varmış. Bizi aynı sokakta bir binanın ikinci katında büyük bir toptancı dükkanına götürdü. Burada giyim, çantalar, şapka, bere, eldiven, baton vb var. Fiyatlar Kalla Pather kadar ucuz değil ama yine de normal dükkanlardan daha ucuz. Çanta, pantolon ve polar aldık buradan da.

Trekking/Tur firmaları

Katmandu’da trekking ve seyahat acentelerinin neredeyse hepsi Thamel‘de toplanmış durumda. Kimisi daha kurumsal takılıyor, dükkanları da afili. Kimisi ise sokaktan sizi çevirip tur satmaya çalışıyor tarzında. Fakat istinasız hepsinde şöyle bir durum var: Firmaya gidip doğru düzgün bir bilgi alayım, program yazılı olsun, harita broşür vs olsun, sabit fiyatlar olsun, böyle bir dünya yok.

Örneğin bir trekking turu için bilgi almak istiyorsunuz giriyorsunuz dükkana soruyorsunuz. Birisi sizi masaya oturtup yarım saat-bir saat rotayı gün gün anlatıyor, bir A4 kağıt çıkarıp elle yazıyor, gün gün konaklama-yemek-yol-rehber kalem kalem hesap makinesinde tek tek hesaplayıp bir fiyat çıkarıyor (pazarlık yapılabiliyor fiyat üzerinden). Ya zaten belli sayıda insan belli bir gün toplanıp gitmeyecek mi, bunun sabit bir programı fiyatı yok mu diyorsunuz, yok. Bu sistem bize çok amatör gelmişti ama tüm firmalar bu şekilde davranıyor yani profesyonellikle ilgisi yok, bu bir tercih meselesi. Bunun iki sebebi var: birincisi, Nepal’e trekking için gelen insanların önemli bir kısmı bu işi tursuz kendi kendine yapmak istiyor ve bu firmalarla görüşmelerinin sebebi rotayla ilgili tüyolar almak (biz de aynı sebepten görüştük aslında :)). Olabildiğince belirsiz bırakmak istiyorlar bu sebeple. İkincisi de, anlatılan programla gerçekte yapılacak olanın birebir tutmaması. Kalınacak yerler, ulaşım için kullanılan otobüs vb, hatta programın gün sayısı anlatılandan farklı olabiliyor. Turu sattıktan sonra insanların öyle değil böyle olması gerekiyor dememesi için ellerine yazılı hiçbir şey verilmiyor. Hatta size anlatırken yazdığı kağıdı bile almanıza izin vermiyorlar.

Thamel’deki tur firmalarının programları şehiriçi sightseeing turları ve uzun trekking turlarından oluşuyor. Kısa zamanı olan turistler için pratik olsa da sightseeing turları tüm dünyada olduğu gibi genel olarak gereksiz. Biraz daha fazla zaman ayırarak Katmandu’da istediğiniz her yeri kolaylıkla görebiliyorsunuz. Trekkingler için de özel bir sebebiniz yoksa turla gitmemenizi öneririz. Hem masraf olarak kendi kendine yapacağınızın en az iki katı bir ücret ödüyorsunuz hem de hiç gerek yok. Nepal’deki kendi kendinize yürüyebileceğiniz tüm rotalarda patikalar oldukça belirgin, konaklama-yemek vb olanakları var ve bol. Rota için gerekli izinleri kendiniz başvuru ofislerine gidip kolaylıkla alabiliyorsunuz. Tibet sınırına yakın bölgelerdeki özel izinli rotalar haricindekilerin hepsini rehbersiz yürüyebiliyorsunuz dolayısıyla hiç tur firmalarına bulaşmanıza gerek yok. Özel izinli rotalarda ise tur firmasına ya da bağımsız bir rehbere mecbursunuz.

Firmalar genel olarak Thamel’deki hostellerle birlikte çalışıyor. Yani kaldığınız yerde sorduğunuzda sizi yönlendirdikleri firmalar aynı aileye ait vs oluyor. Bağımsız rehberleri de aynı yolla bulabilirsiniz, yani kaldığınız hostele sorarak. Burada iyi-kötü ayırt etmek pek mümkün değil. Bizim bir tavsiyemiz de malesef yok. Nepal’deki yürüyüşlerimizin birisi hariç hepsini kendi kendimize yaptık ve çok güzel zaman geçirdik. Bir firmayla yapmak zorunda olduğumuz Manaslu Circuit hariç, onda da çok sıkıntılı durumlar yaşadık, dolayısıyla firmayı asla tavsiye etmeyiz. Bu arada Manaslu yazımızı okumak için buradan buyrun:

Nepal | Manaslu Circuit yürüyüşü

Durbar Meydanı

Katmandu (Basantapur) Durbar Meydanı, çok sayıda Hindu tapınağının iç içe bulunduğu UNESCO korumasında olan bir alan. Thamel’den 10 dakika yürüyüş mesafesinde olan bu meydanın girişleri gündüzleri paralı (1000 NPR). Akşamüstü 5’te ise görevlilerin mesaisi bitiyor ve girişler parasız hale geliyor, biz de bu şekilde girdik.

Durbar, kraliyet anlamına geliyor. Katmandu Vadisi’nde bu ismi taşıyan üç tane meydan var ve bunların her biri kraliyet saraylarının bulunduğu meydanlar. Katmandu Durbar Meydanı’ndaki kraliyet sarayı Hanuman Dhoka 15. yüzyılda yapılmış ve o zamandan 20. yüzyıla kadar çevresindeki diğer tapınak ve anıtlar inşa edilerek burası aktif olarak kraliyet tarafından kullanılmış. Tapınakların çoğu pagoda tarzında, binaların üslubu ise Newar tarzı tuğlalı ve ince ahşap işlemeli.

Meydanın merkezini oluşturan Hanuman Dhoka içerisinde 8 tane avlulu bina bulunuyor. Bunların bir kısmına biz 2013’teki Nepal ziyaretimizde girmiştik ama bu kez restorasyon nedeniyle kapalılardı. 2015 büyük Nepal depreminde Durbar meydanındaki herşey büyük hasar almış. Çevre tapınak ve heykelleri ise dışardan görmek mümkün. Bunlardan en çok ilgi çekenleri:

Kumari Ghar: Bu Newar tarzı avlulu bina yaşayan tanrıça Kumari’nin evi. Belirli bir kast ve klan içerisindeki 3 yaşındaki kız çocukları arasından seçilen bu çocuğun Hindu tanrıçası Durga’nın reenkarnasyonu olduğuna inanılıyor ve ilk kez regl olana kadar Kumari olarak anılıyor. Nepal’de 3 farklı yerde aynı biçimlerde seçilmiş Kumari’ler olsa da en meşhuru Katmandu’nun Kumari’si. Arkadaşları olmayan, sokağa çıkamayan, eğitim alamayan bu kızcağız eskiden çok korkulan bir figürmüş ve sıradan insanların görmesi çok nadirmiş. Şimdilerde ise avluya gittiğinizde oralarda bir tur rehberi varsa getirdiği turistlerin para atması şartıyla Kumari’yi çağırdığına ve onun da iki dakikalığına pencereye çıktığına şahit olabiliyorsunuz.

Shiva-Parvati Tapınağı: Tanrı Shiva ve eşi Parvati’nin adına yapılmış bu tapınağın basamakları iki aslan heykeliyle korunuyor ve yukarıdaki pencereden Shiva ve Parvati heykelleri meydanı izliyor.

Jagannath Tapınağı: Durbar meydanındaki en eski tapınak. Tanrı Krishna adına yapılan bu tapınağın en çok çatı altındaki erotik ahşap işlemeleri dikkat çekiyor.

Krishna Tapınağı: Meydanda altıgen yapısıyla dikkat çeken bu tapınak 2015 depreminde tamamen yıkılıp yeniden yapılmış.

Kal Bhairav Heykeli: Tanrı Shiva’nın en karanlık ve korkunç formu olarak bilinen Bhairava, cezalandırıcı ve koruyucu. Bhairava figürleri Hindular tarafından evlerde bulundurulmuyor ama Durbar meydanında en çok ziyaret edilen ve adak adanan heykel.

Hanuman Heykeli: Hinduların sevilen Maymun Tanrısı Hanuman güç ve öz-disiplin tanrısı. Durbar meydanındaki ana yapı olan kraliyet sarayı da adını ondan alıyor: Hanuman Dhoka. Kraliyet sarayının önünde bulunan yüzü peçeli Hanuman heykeli meydandaki en çok dua edilen noktalardan.

Taleju Tapınağı: Durbar meydanındaki en büyük tapınak ama çevresi duvar örülü olduğundan sadece uzaktan bir kısmını görebiliyorsunuz. Senede sadece bir gün Dashain festivali sırasında kapıları açılıyormuş.

Swayambhunath

Swayambhunath ya da Maymunlar Tapınağı merkeze yürüyüş mesafesinde büyük bir Budist-Hindu tapınak kompleksi. Swayambhu Sankskritçe “kendi kendine olan” demekmiş ve Katmandu Vadisi bölümünde anlattığımız iki bin yıllık güzel bir mitolojik hikayesi var.

Maymunlar Tapınağı’na Thamel‘den 20 dakika yürüyüşle gidiliyor. Yolda bolca Tibet kasesi ve tespih imalat atölyeleri görebilirsiniz. Tapınak tepede, uzun bir merdivenle çıkılıyor. Giriş ücreti turistlere 200 NPR. Tapınak alanı ve çevresi maymunlarla dolu. Buradaki maymunların da bir hikayesi var: Bodhisatva Manjushri‘nin de tüm Budist rahipler gibi düzenli traş olması gerekiyormuş ama bir ara unutmuş. Saçları uzayıp bitlenmiş, bu bitler tüm tapınağa yayılmış. Zamanla da maymunlara dönüşmüşler 🙂

Kompleksteki en büyük eser ortadaki büyük stupa. Klasik bir Budist stupası: beyaz kubbe üzerinde Buda sembolü. Burada Hindu eserleri de var. Tapınak da hem Budistler hem Hindular tarafından ziyaret ediliyor. Gündüz gidildiğinde Katmandu’ya tepeden bakan güzel bir manzarası var. Gece de kendi ışıklandırmasıyla güzel görünüyor.

Pashupatinath

Hinduların kutsal nehri Ganj’ın kollarından biri Katmandu’nun ortasından geçiyor: Bagmati. Bu nehrin kıyısında bulunan Pashupatinath Katmandu’da mutlaka görülmesi gereken bir yer. Pashupatinath, Shiva‘ya adanmış büyük bir Hindu tapınakları kompleksi ve içinde bir de krematoryum bulunuyor. Pashupati’deki ana tapınak sadece Hindulara açık ama geri kalan kısımlara herkes kabul ediliyor.

Giriş ücreti turistlere 1000 NPR, fakat park tarafında bulunan arka girişten serbest girilebiliyor (Mapsme’de bu girişi görebilirsiniz). Arka taraftan girerseniz parktan geçerek krematoryumun karşısındaki tribünün üstüne çıkıyorsunuz, oradan da nehir tarafına tekrar inebiliyorsunuz. Pashupati’ye ulaşmak için Thamel bölgesindeyseniz Boudha tarafına giden otobüslere binebilirsiniz.

Hindular reenkarnasyona inanıyorlar ve ölüler yakılıyor. Ganj kıyısındaki bir çok meşhur bölge gibi, Pashupati de ölümü bekleyen yaşlı Hindular için özel olarak popüler bir yer çünkü eğer kişi burada ölürse reenkarne olduğunda yine insan olacağına inanılıyor.

Pashupati’de Bagmati nehrine inen basamaklarda ölü yakma törenleri yapılıyor. Hindu cenaze törenlerine daha önce tanık olmadıysanız çok değişik gelecektir. Bu arada krematoryumun ilerisinde çamaşır yıkayan insanlara da rastlayabilirsiniz. Yanmış hayvansal yağların kimyasal yapısı (her Fight Club izleyicisinin de bildiği gibi) iyi bir sabuna dönüşüyor.

Pashupati’de gündüzleri ölü yakma törenlerini, akşam da Ganga Aarti törenlerini izleyebilirsiniz. En iyisi akşama doğru bir saatte gidip her ikisini de görmek. Aarti, Hinduların her akşam düzenlediği bir tören. Ganj nehri ve kollarının kenarında düzenlenen daha kalabalık, müzikli ve danslı törenlere ise Ganga Aarti deniyor. Biz oradayken Aarti törenleri 18:30’da başlıyordu ama mevsimlere göre saati biraz değişebiliyor. Pashupati’deki tören 1 saat kadar sürüyor ve çok kalabalık ve coşkulu oluyor.

Pashupati’ye Sadhular Yuvası da deniyormuş. Sadhu, kendini maddi dünyadan koparmış, aydınlanmayı arayan Hindu babalara deniyor. Pashupati’de çok sayıda Sadhu yaşıyor. Tapınağı ziyaret edenlere aydınlanmayı anlatıp bağış topluyorlar, eğer turistseniz sizinle fotoğraf çektirip para topluyorlar. Hinduların en büyük festivallerinden Shivaratri zamanında tüm Sadhular Pashupati’de toplandığı için en büyük festival de burada oluyor. Sadhular Shiva’ya adadıkları esrarları içip çevrelerine toplananlara tüm gece konuşmalar yapıyorlar.

Boudhanath

Boudhanath Tapınağı, dünyadaki en büyük Budist stupası. Etrafındaki küçük tapınaklarla beraber bir mandalayı andıran Boudhanath, Katmandu’da Boudha mahallesinde bulunuyor. Boudhanath 14. yüzyılda Tibet-Nepal ticaret yoluna inşa edildiğinden beri Budistler için önemli bir hac yeri olmuş. Çin’in Tibet’i işgali sonrasında gelen göç dalgası ile bu bölge komple Tibet mahallesi haline gelmiş. Boudhanath 120 metre çapıyla, tepeden aşağı dalgalanan milyonlarca 5 renk dua bayrağıyla gece gündüz çok etkileyici.

Boudhanath Tapınağı’nı merkeze alan Boudha mahallesinde irili ufaklı onlarca Budist manastırı bulunuyor. Biz bu mahallede 3 gün konakladığımız için yakından gözlemleme imkanı bulduk. Bordo kıyafetleri kazınmış saçlarıyla manastırların öğrencileri, öğretmenleri, gönüllüleri ve Boudhanath’ı ziyarete gelen hacılar… gerçekten kendinizi başka bir dünyada hissediyorsunuz. Boudhanath etrafında akşamları mumlar ve tütsüler yakılıyor, günlük mesailerini tamamlayan lamalar dua çarklarını çevirip tesbih çekerek saat yönünde Boudhanath’ı turluyorlar.

Manastırların bazıları yılın belirli dönemlerinde yabancılara da açılıyormuş. Haftalık-aylık kurslar şeklinde Budist öğretiyi öğrenebiliyorsunuz. Yine Boudhanath etrafında geleneksel Tibet Thangka resimleri yapan çok sayıda sanatçı atölyesi var, bunların da kursları var.

Boudhanath Tapınağı bölgesine çember halinde kontrol noktalarından geçerek giriliyor. Gündüz saatlerinde giriş ücreti 400 NPR, akşam ücretsiz. Anayol tarafındakiler haricindeki kontrol noktaları çok umursanmıyor, dolayısıyla buralardan gündüz de ücretsiz girilebilme şansı var. Tapınağın etrafında arka sokaklarda Tibet malzemeleri Thamel gibi yerlere oranla çok daha uygun fiyatlı.

Festivaller

Nepal’de kutlanan onlarca rengarenk festival var. Hindu ve Budist inanışların ve onlarca farklı etnik grubun yaşadığı Nepal’de yılın her zamanı büyük ya da yerel bir festivale denk gelme olasılığınız yüksek. Bunlardan başlıcaları:

• Dashain: Nepal’in en büyük festivali. Tanrıça Durga’ya adanan bu festival Ekim ayında 2 hafta boyunca kutlanıyor. Aileler birbirlerine hediyeler veriyor, Tika gününde alınlarına pirinç yapıştırıyorlar.

• Tihar (Diwali): Kasım ayında 5 gün kutlanan Tihar, ışık festivali diye de biliniyor. Büyük şehirler başta olmak üzere her yer ışıklandırılıyor, sokaklarda mumlar ve mandalalar yapılıyor. Bu festival Tanrıça Laxmi’ye adanıyor. Biz Katmandu’dayken bu festivalin son gününe denk geldik. Festivalin ikinci günü Kukur Tihar olarak adlandırılıyor ve bu gün insanlar köpekleri onore ediyor. Köpekler o gün daha çok seviliyor, alınlarına tilaka yapılıyor, boyunlarına çiçek asılıyor.

• Buddha Jayanti: Buda’nın doğum gününde Mayıs’ta kutlanıyor. Budist tapınakları ışıklandırılıyor. Mantralar söyleniyor, o gün alkol alınmıyor.
• Shivaratri: Tanrı Shiva’ya adanan Şubat ayında tek günlük bir festival. Shiva tapınaklarında kutlanıyor, en büyüğü de Pashupati’de oluyor. Sadhu’lar Shivaratri gecesi bol bol esrar içip toplanan insanlara sabaha kadar aydınlanmayı anlatıyorlar.